ΤΟ ΒΑΣΙΛΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1856 ΠΟΥ ΤΟ ΚΑΘΙΕΡΩΣΕ ΩΣ ΕΜΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΙΚΟΥ ΒΑΘΜΟΥ
Το Αρχιερατικό εγκόλπιο, η Αμαλία και ο Παρισινός οίκος
political.gr - του Κώστα Ζαφειρίου
Το Αρχιερατικό Εγκόλπιο ένα σημαντικό έμβλημα του επισκοπικού αξιώματος στην Ορθόδοξη Εκκλησία με βυζαντινές ρίζες και πολυδιάστατους συμβολισμούς που φέρεται στο στήθος του Αρχιερέα, καθιερώθηκε στην σημερινή του μορφή με Βασιλικό Διάταγμα το 1856 ,που υπέγραψε η Βασίλισσα Αμαλία.
Ο σχεδιασμός του Αρχιερατικού εγκολπίου, ύστερα από γνωμοδότηση της Ιεράς Συνόδου της εποχής, ίσως ανατέθηκε- με εντολή του Βασιλιά Όθωνα- στον διάσημο Παρισινό οίκο χρυσοχοΐας «Fossin et fils», ο οποίος είχε αναλάβει να κατασκευάσει το στέμμα και το σκήπτρο του Βασιλέως. Δεν αποκλείεται δε, για το σχέδιο του εγκολπίου να εξέφρασε άποψη και η ίδια η Αμαλία δεδομένου ότι διέθετε αξιοσημείωτη επιρροή στις τέχνες και τον πολιτισμό της εποχής της. Είναι γνωστό ότι με δική της πρωτοβουλία σχεδιάστηκε το ρομαντικό φολκλορικό αυλικό ένδυμα που έμεινε στην ιστορία ως «Αμαλία» και έγινε σύμβολο ελληνικής ταυτότητας και φορέθηκε ευρέως.
Το Αρχιερατικό εγκόλπιο φέρει συνήθως την εμβληματική εικόνα ωοειδούς σχήματος με τον Χριστό Παντοκράτορα, ή την Θεοτόκο. Προ του 1856 οι Επίσκοποι έφεραν ως εγκόλπιο επιστήθιο σταυρό ή εικόνα σε τετράγωνο σχήμα. Ο πρώτος προκαθήμενος της Εκκλησίας της Ελλάδος μακαριστός Νεόφυτος Μεταξάς που ορίσθηκε «Πρόεδρος της Ιεράς Συνόδου του Βασιλείου της Ελλάδος και πρώτος Μητροπολίτης Αθηνών» (1833-1861) στην προσωπογραφία του εμφανίζεται να φορά επιστήθιο σταυρό ενώ ο μεθεπόμενος ιεράρχης Θεόφιλος που διετέλεσε προκαθήμενος της Εκκλησίας της Ελλάδος, ως Μητροπολίτης Αθηνών, την περίοδο 1862-1873 φορά το Αρχιερατικό εγκόλπιο όπως αυτό καθιερώθηκε από την εποχή της Βασιλικού ζεύγους Όθωνος-Αμαλίας.
«Εξ’ αργύρου καθαρού και ωοειδές»
Η «Political» παρουσιάζει το Βασιλικό Διάταγμα της 14ης Ιουνίου του 1856: "Κατά γνωμοδότηση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος και κατά πρότασιν του Ημετέρου Υπουργού των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως, (σ.σ. Χαράλαμπος Χριστόπουλος ) απεφασίσαμεν και διατάσσομεν: Οι κατά το Ημέτερον Βασίλειον ενεργεία Σεβασμιώτατοι Μητροπολίται, Αρχιεπίσκοποι και Επίσκοποι φέρουσιν επί του στήθους εγκόλπιον ιερόν, ως διακριτικόν σημείον του θείου και υψηλού αξιώματος της Αρχιερωσύνης αυτών."
Στο Β.Δ. αναφέρονται ακόμη με λεπτομέρεια τα υλικά κατασκευής και οι διαστάσεις: "Του εγκολπίου η μεν ύλη είναι εξ αργύρου καθαρού, το δε σχήμα ωοειδές. Και εν μεν τω μέσω εικονίζεται επί σμάλτου κυανού, έχοντος διάμετρον τεσσάρων εκατοστομέτρων το πλάτος και εξ εκατοστομέτρων το μήκος, ο Κύριος και Σωτήρ ημών Ιησούς Χριστός, τη μεν δεξιά ευλογών, τη δε ετέρα κρατών το άγιος Ευαγγέλιον. Περικοσμείται κύκλω δια λίθων πολυτίμων και είν' εστεμένον άνωθεν με το Βασιλικόν διάδημα χρυσούν, κατά το επισυναπτόμενον ώδε σχεδιογράφημα. Εξαρτάται δε από του λαιμού εις το στήθος δι΄αλύσεως χρυσής"
«Οδηγός» σε προκήρυξη της Ε.Κ.Υ.Ο
Μάλιστα στην προκήρυξη του Δημόσιου ανοικτού διαγωνισμού, για τη λήψη προσφορών, προς ανάδειξη προμηθευτών - κατασκευαστών διαφόρων εκκλησιαστικών αντικειμένων που πραγματοποιήθηκε προ ημερών από την Εκκλησιαστική Κεντρική Υπηρεσία Οικονομικών (Ε.Κ.Υ.Ο.) του Ν.Π.Δ.Δ. της Εκκλησίας της Ελλάδος, στις τελευταίες σελίδες είχε συμπεριλάβει αντίγραφο του Βασιλικού Διατάγματος καθώς και το σχεδιάγραμμα του Αρχιετατικού εγκολπίου. Ο όρος στην προκήρυξη ήταν σαφής: « κατά τα οριζόμενα στο από 15.6.1856 Βασιλικό Διάταγμα (ΦΕΚ 29/10.7.1856)» που φέρει υπογραφή «εν ονόματι του Βασιλέως Όθωνος, η Βασίλισσα Αμαλία».
Το αρχιερατικό εγκόλπιο συμβολίζει τη στενή σχέση του επισκόπου με τον Θεό, την πίστη, την ηθική καθαρότητα και τη δέσμευσή του στην Ορθόδοξη πίστη. Σημαίνει ότι η καρδιά του αρχιερέα πρέπει να είναι καθαρή και ανανεωμένη μέσω της Σταυρικής χάρης, καθώς φέρει το εγκόλπιο στο στήθος του, ακριβώς εκεί που βρίσκεται η καρδιά του.
Για την ιστορία, ο Όθωνας ήταν Καθολικός και η Αμαλία Λουθηρανή, αλλά σεβάστηκαν την Ορθόδοξη χριστιανική πίστη.