π. Αλέξιος Κουρτέσης - προϊστάμενος Θρησκευτικής Υπηρεσίας ΕΛ.ΑΣ
1η Σεπτεμβρίου, αρχή του εκκλησιαστικού έτους ή Αρχή της Ινδίκτου, είναι για την Ορθόδοξη Εκκλησία ημέρα προσευχής υπέρ της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Αυτή η σύμπτωση δεν είναι τυχαία: ο χρόνος, ο κόσμος και ο άνθρωπος είναι άρρηκτα δεμένοι στη θεολογική εμπειρία της Εκκλησίας. Ο χρόνος δεν είναι αφηρημένος, είναι χρόνος σωτηρίας μέσα στον κόσμο. Και ο κόσμος δεν είναι απλό σκηνικό, είναι ο «οἶκος» της ζωής – η φύση που μάς γεννά, μάς τρέφει, μάς περιβάλλει.
Η φύση, θεολογικά, δεν είναι απλώς αντικείμενο φροντίδας, αλλά προϋπόθεση ζωής. Δεν υπάρχει ζωή έξω από τη φύση, δεν υπάρχει πρόσωπο έξω από το περιβάλλον που το στηρίζει. Όταν ο αέρας μολύνεται, όταν το νερό στερεύει, όταν το χώμα δηλητηριάζεται, ο άνθρωπος δεν πλήττεται απλώς ηθικά, παύει να υπάρχει βιολογικά. Η φύση δεν είναι μόνο τοπίο ή πόρος, είναι το σώμα του κόσμου, και χωρίς σώμα δεν υπάρχει ύπαρξη. Η θεολογική θεώρηση της δημιουργίας δεν είναι διακοσμητική, είναι υπαρξιακή.
Η καταστροφή του περιβάλλοντος δεν σημαίνει απλώς απώλεια φυσικών πόρων, σημαίνει αποσύνθεση των όρων που καθιστούν δυνατή τη ζωή, τόσο βιολογικά όσο και πνευματικά. Η οικολογική κρίση δεν είναι μόνο στατιστικό φαινόμενο, είναι ανθρωπολογική ρήξη. Ο άνθρωπος, αποκομμένος από τη γη, γίνεται άπατρις ύπαρξη – ένας εκτοπισμένος από το ίδιο του το σώμα και από τον χώρο που τον συγκρατεί. Θεολογικά, αυτό σημαίνει άρνηση της ενσάρκωσης. Πολιτικά, σημαίνει εγκατάλειψη της ευθύνης για τη διατήρηση του κοινού μας οίκου. Η φύση δεν είναι ουδέτερη, είναι ήδη πνευματική και κοινωνική. Είναι τόπος κοινοκτημοσύνης κι όχι ιδιοκτησίας. Είναι πεδίο σχέσης, όχι αντικείμενο εξουσίας. Η συντήρηση της ζωής περνά αναγκαστικά μέσα από τη διατήρηση του περιβάλλοντος. Όπου αποσυντίθεται η κτίση, αποσυντίθεται και ο βίος, και η πολιτεία. Δίχως φύση, δεν υπάρχει άνθρωπος. Δίχως άνθρωπο, δεν υπάρχει Θεία Λειτουργία. Και δίχως Θεία Λειτουργία, ο κόσμος δεν μεταμορφώνεται – απλώς καταναλώνεται.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός λέει πως ο Θεός είναι «πάντων ποιητής και φύλαξ». Το ίδιο καλείται να γίνει και ο άνθρωπος: όχι κυρίαρχος, αλλά φύλακας του κόσμου. Η αμαρτία της εποχής μας δεν είναι απλώς η υπερεκμετάλλευση της φύσης, είναι η λήθη της σχέσης μας με αυτήν. Η κρίση του περιβάλλοντος δεν είναι μόνο περιβαλλοντική, είναι κρίση νοήματος, κρίση μνήμης, κρίση πνευματικής αναφοράς. Και τελικά, είναι κρίση ζωής.
Σε αυτή την οπτική, κάθε φροντίδα του περιβάλλοντος είναι πράξη πίστεως και κάθε αδιαφορία είναι μορφή άρνησης του Θεού. Ακόμα και το λειτούργημα του αστυνομικού, όταν ασκείται με ευθύνη και σεβασμό, μπορεί να ιδωθεί ως συμβολή στη φρούρηση του κοινού περιβάλλοντος: όχι μόνο της φύσης, αλλά και των σχέσεων, της ησυχίας, του προσώπου.
Η αρχή της Ινδίκτου είναι πρόσκληση επανεκκίνησης. Να ξαναθυμηθούμε: χωρίς γη, δεν υπάρχει σώμα. Χωρίς νερό, δεν υπάρχει ψυχή. Χωρίς περιβάλλον, δεν υπάρχει ζωή. Και χωρίς ευχαριστία, δεν υπάρχει κόσμος.
Εύχομαι καλό μήνα και ευλογημένο εκκλησιαστικό έτος!