Περί Επιταφίων, Εγκωμίων και λοιπών τυπικών παρεκτροπών της 15ης Αυγούστου
Τυπικόν- Θέματα Εκκλησιαστικού Τυπικού Σάββας Παπαδόπουλος
Καθώς πλησιάζει το λεγόμενο «Πάσχα του Καλοκαιριού», ας πούμε κάποια πράγματα με καθαρότητα από τώρα, ώστε να μη βρεθεί κανείς… ξαφνιασμένος.
Διότι βλέπουμε, ακούμε και διαβάζουμε, ότι αρκετοί ετοιμάζονται να κάνουν, για άλλη μια φορά, εγκώμια στην Παναγία, Επιτάφιο στην Παναγία, λιτανείες, αναπαραστάσεις, τελετουργίες ξένες προς το ορθόδοξο Τυπικό.
Και το λέω τώρα, για να προλάβουμε τα… θεολογικά πανηγύρια σε ενορίες της Άνω Κολοπετινίτσας, της Κάτω Ξηροκαμπίας και του Μεγάλου Μηλοχωρίου των Ορέων, όπου με υπερβάλλοντα ιεροπρεπή ενθουσιασμό, διαβάζουν «εγκώμια της Παναγίας» και κάνουν «επιτάφιες πομπές» με στολισμένες φορητές εικόνες, ψάλλοντας σαν να ’ναι Μεγάλη Παρασκευή Νο2.
Αλλά ας πούμε ξεκάθαρα..
ΟΧΙ Δεν προβλέπεται Επιτάφιος για την Παναγία
Στο Τυπικόν της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας δεν υπάρχει απολύτως ΚΑΜΙΑ αναφορά σε επιτάφιο, λιτανεία ή ταφή της Θεοτόκου. Ούτε υφίσταται πρόβλεψη για ψαλμωδίες, επικήδειες και νεκρικές συνάξεις. Αυτά τα πράγματα, όταν γίνονται, είναι εξ ολοκλήρου εκτός τυπικού, δηλαδή παρατυπίες.
ΟΧΙ Τα «Εγκώμια της Παναγίας» είναι νεώτερες κατασκευές
Κατά μίμησιν του Όρθρου του Μεγάλου Σαββάτου, κάποιοι συνέθεσαν λαϊκού τύπου ποιητικά εγκώμια, με συγκινησιακή φόρτιση και εσχατολογικές αναφορές.
Δεν είναι έργα της Εκκλησίας, ούτε έχουν εγκριθεί από καμία Σύνοδο.
Δεν αποτελούν μέρος της Υμνολογίας, δεν υπάρχουν σε καμία Εκκλησιαστική Τυπολογία ούτε των Πατριαρχείων, ούτε της Εκκλησίας της Ελλάδος.
ΟΧΙ Η Παναγία δεν ετάφη με τελετουργική Επιτάφια Πομπή
Η Ιερά Παράδοση μάς μεταφέρει ότι, κατά θαυμαστό τρόπο, Νεφέλη υπερουράνιος συνέλεξε τους Αγίους Αποστόλους «ἐκ περάτων» και τους μετέφερε στην Ιερουσαλήμ για να παρευρεθούν στην Κοίμηση της Θεοτόκου.
Όμως, το γεγονός αυτό, ως θεολογικό και μυστηριακό, δεν μεταφράζεται σε επινοημένη δημόσια πομπή, σε λιτανευτική ακολουθία ή σε επανάληψη της τελετής του Επιταφίου του Χριστού.
Δεν τελέστηκε “δεύτερη Μεγάλη Παρασκευή” στα Ιεροσόλυμα.
Ούτε προκύπτει από τις αρχαίες πηγές κάποια λειτουργική τυποποίηση της Κοιμήσεως με επιτάφιο τύπο, ψαλμούς και εγκώμια.
Το γεγονός είναι σεβαστό και ιερό, αλλά δεν καθίσταται τυπική πράξη της Εκκλησίας για να αναπαρίσταται ή να δραματοποιείται!
ΟΧΙ Δεν υπάρχει τέτοια πράξη στην πράξη της Εκκλησίας
Οι αναπαραστάσεις επιταφίου τύπου είναι επινοήσεις βασισμένες στο ιεροσολυμίτικο τελετουργικό, το οποίο έχει τοπικό χαρακτήρα. Το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο η εκκλησία της Ελλάδος ( και άλλες φυσικά εκκλησιες) δεν έχουν υιοθετήσει κάτι τέτοιο· αντίθετα, έχουν επισημάνει την ανάγκη αποφυγής τέτοιων πρακτικών.
Η Εγκύκλιος της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος υπ’ αριθμ. 2298/2000 (και Παλαιοτερη)τονίζουν ρητώς ότι τέτοιες εκδηλώσεις αλλοιώνουν το ορθόδοξο λειτουργικό ήθος και γεννούν σύγχυση στο πλήρωμα της Εκκλησίας.
Τί πραγματικά εορτάζουμε στις 15 Αυγούστου;
Η Κοίμησις της Θεοτόκου είναι μια εορτή ζωής, όχι πένθους.
Δεν πενθούμε το τέλος, αλλά υμνούμε τη μετάσταση της Παναγίας «πρὸς τὴν ζωήν».
Όπως ψάλλει το απολυτίκιο της εορτής:
«ἐν τῇ κοιμήσει τὸν κόσμον οὐ κατέλιπες Θεοτόκε·
μετέστης πρὸς τὴν ζωήν, μήτηρ ὑπάρχουσα τῆς ζωῆς,
καὶ ταῖς πρεσβείαις τὰς ψυχὰς ἡμῶν λυτρουμένη ἐκ θανάτου».
Δεν είναι «δεύτερη Μεγάλη Παρασκευή». Δεν είναι δράμα, δεν είναι κατάνυξη οδυρμού.
Είναι θεολογική βεβαιότητα ότι η Παναγία μεταβαίνει στην άφθαρτη ζωή και πρεσβεύει για μας.
Επομένως…
Όσοι σκέφτεστε να οργανώσετε επιταφίους, λιτανείες, εγκώμια και άλλες ρομαντικές παρεκτροπές του Αυγούστου:
Σταθείτε, αναλογισθείτε, ελέγξτε τα Τυπικά, τις Συνοδικές αποφάσεις και μην επινοείτε λατρευτικές φαντασιώσεις.
Δεν υπηρετούμε την Παναγία με ψευτοκατανυκτικά ποιήματα, αλλά με υπακοή στην Εκκλησία και τη συνέπεια της ορθής λατρείας.
Διότι στην Ορθόδοξη Εκκλησία, ευσέβεια χωρίς διάκριση, είναι ασέβεια μεταμφιεσμένη!