π. Αυγουστίνος Βλάχος Ι.Μ. Ν. Ιωνίας - Κυκλοφορεί τις τελευταίες μέρες ένα βίντεο από γάμο στην Πάρο που έχει προκαλέσει αντιδράσεις και σκανδαλισμό. Οι ιερείς που τελούν το μυστήριο, κατά τη στιγμή του λεγόμενου «χορού του Ησαΐα», εκτελούν την τριπλή κυκλική περιφορά γύρω από το τραπέζι του μυστηρίου με έντονο ρυθμό, σχεδόν χορευτικά. Τα σχόλια στα κοινωνικά δίκτυα πολλά, τα περισσότερα επικριτικά. Κάποιοι έσπευσαν να μιλήσουν για «θέατρο», για «έλλειψη ευλάβειας», ακόμα και για «παρεκτροπή».
Όμως η ιστορική αλήθεια, η θεολογική ακρίβεια και η τελετουργική τεκμηρίωση, δεν επιρρώνουν τις παραπάνω απόψεις.
Ας δούμε αρχικά τι είναι ο επονομαζόμενος «χορός του Ησαΐα»:
Ο «χορός του Ησαΐα» δεν είναι βεβαίως λαϊκό δρώμενο αλλά τελετουργικό σημείο του Μυστηρίου του Γάμου. Είναι τριπλή κυκλική περιφορά γύρω από το τραπέζι, με τον ιερέα μπροστά να κρατά το Ευαγγέλιο και το ζεύγος να ακολουθεί, υπό την ψαλμωδία τριών ύμνων: «Ησαΐα χόρευε…», «Άγιοι Μάρτυρες…» και «Δόξα σοι Χριστέ ο Θεός…».
Αυτή η κυκλική κίνηση έχει βαθύτατη θεολογική σημασία. Ο κύκλος είναι σύμβολο αιωνιότητας, κοινωνίας και ενότητας και η τριπλή επανάληψή του υποδηλώνει την παρουσία και ευλογία της Αγίας Τριάδος. Δεν είναι τυχαίο ότι η ίδια κυκλική περιφορά γίνεται και στο Βάπτισμα και στη Χειροτονία.
Ο «χορός» αυτός, αν και φέρει το όνομα του τροπαρίου «Ησαΐα χόρευε», προστέθηκε στη λειτουργική πράξη μεταγενέστερα. Ο άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης, τον 15ο αιώνα, δεν το αναφέρει, πράγμα που σημαίνει πως η ένταξή του έγινε μετά.
Όμως από τη στιγμή που εισήχθη, η Εκκλησία τον ενέκρινε και τον καθαγίασε. Το τροπάριο αυτό δεν είναι τυχαίο: Καλεί τον Προφήτη Ησαΐα να πανηγυρίσει, διότι η προφητεία του για τη γέννηση του Εμμανουήλ εκπληρώθηκε. Ο γάμος, έτσι, τοποθετείται στο πλαίσιο της ενανθρωπήσεως και της σωτηριολογίας, υπενθυμίζοντας ότι δεν είναι απλός κοινωνικός θεσμός, αλλά μυστήριο ένωσης εν Χριστώ.
Η τριπλή περιφορά συμβολίζει επίσης τη νέα πορεία των συζύγων υπό την καθοδήγηση της Εκκλησίας και τη χάρη Του Θεού. Όπως αναλύουν οι λειτουργιολόγοι, πρόκειται για «τον χορό της χαράς, της ευτυχίας, της πνευματικής ανανέωσης», για μια «εικόνα του Παραδείσου και της αιωνιότητας».
Πάμε τώρα και στην ουσία του ζητήματος που έχει προκύψει, πώς δηλαδή τελείται αυτός ο «χορός» στην πράξη;
Σε περιοχές όπως η Πάρος, που τελέστηκε και το εν λόγω μυστήριο όπως προαναφέραμε, η Μακεδονία, η Ήπειρος και η Κρήτη, η περιφορά αυτή διατηρεί μεν το λειτουργικό της πλαίσιο αναλλοίωτο αλλά εκτελείται με έντονο εθιμικό χαρακτήρα.
Συγκεκριμένα εκεί, στην Πάρο, οι ιερείς παραδοσιακά εκτελούν τον «χορό του Ησαΐα» με ιδιαίτερη ζωντάνια. Σε πολλές περιπτώσεις, ιδίως όταν πρόκειται για πανηγυρικούς γάμους, η κυκλική αυτή πορεία έχει μια σχεδόν χορευτική χροιά, όχι ως αυθαιρεσία αλλά ως αντανάκλαση της χαράς.
Αν κάνει κανείς μια σύντομη σχετική έρευνα, οι λαογραφικές και ιστορικές μαρτυρίες είναι αποκαλυπτικές. Σε χωριά των Κυκλάδων, καταγράφονται περιπτώσεις όπου ιερείς, ήδη από τη δεκαετία του '60, εκτελούσαν την περιφορά με βηματισμό που έμοιαζε με συρτό.
Και βέβαια, μετά το γάμο, οι παλαιότερη ιερείς, θα συμμετείχαν και στο γλέντι του γάμου και θα έσερναν και το χορό, χωρίς βεβαίως να σκανδαλίζεται κανείς.
Όλα αυτά δείχνουν πως το λαϊκό αίσθημα δεν αντιμετώπιζε ποτέ τον «χορό του Ησαΐα» ως αυστηρά στατικό τελετουργικό. Το αντίθετο:
Η ζωντάνια του ήταν πάντοτε στοιχείο αποδεκτό και επιθυμητό, εφόσον γινόταν με ευσχημοσύνη.
Ας είμαστε σαφείς: Οι ιεροί κανόνες της Εκκλησίας δεν απαγορεύουν την κυκλική περιφορά, ούτε την ψαλμωδία «Ησαΐα χόρευε». Δεν υπάρχει κανένας απολύτως κανόνας που να ορίζει το ύφος της κίνησης, εφόσον διατηρείται η ευλάβεια, η ιεροπρέπεια και το λειτουργικό πλαίσιο.
Αντιθέτως, η απουσία οποιασδήποτε απαγόρευσης, επί αιώνες, δείχνει πως η Εκκλησία επιτρέπει ποικίλες εκφράσεις της χαράς αυτής της στιγμής.
Η θεολογία του Μυστηρίου είναι ξεκάθαρη:
Ο γάμος είναι εικόνα της ένωσης Χριστού και Εκκλησίας. Ε, κι αυτό πανηγυρίζεται, πως να το κάνουμε;
Οι πατέρες της Πάρου, επομένως, δεν έπραξαν τίποτε εκτός λειτουργικής τάξεως. Η περιφορά έγινε εντός του πλαισίου της Ακολουθίας. Η έντονη ρυθμικότητα δεν ήταν αποτέλεσμα επίδειξης αλλά αντανάκλαση της τοπικής λαϊκής ευλάβειας, που διατηρείται για δεκαετίες. Αν σήμερα το γεγονός καταγράφεται και προβάλλεται, δεν σημαίνει πως είναι κάτι νέο. Αντιθέτως, τώρα καταγράφεται αυτό που γινόταν πάντοτε, δηλαδή με πίστη, με χαρά, με σεβασμό.
Πρέπει κάποια στιγμή να καταλάβουμε αδέλφια μου, πως η Εκκλησία, είναι Σώμα Χριστού, όχι χώρος θεατρικής ακινησίας. Και το Μυστήριο του Γάμου είναι πανηγύρι σωτηρίας, όχι ιδιωτική υπόθεση. Ο «χορός του Ησαΐα» είναι η ευλογημένη έκρηξη της χαράς Του Θεού μέσα στη ζωή των ανθρώπων. Αν τον δούμε μόνο ως θέαμα, χάνουμε το βάθος. Αν αφαιρέσουμε τη χαρά, αποψιλώνουμε τη θεολογία του γάμου. Κι αν τον λοιδορούμε, τραυματίζουμε εκείνους που τον τελούν μεν με σεβασμό αλλά και με καρδιά.
Όχι, δεν ασέβησαν οι πατέρες της Πάρου. Δεν ανέτρεψαν τίποτα. Απλώς ακολούθησαν μια παράδοση που υπάρχει σε τόπους και χρόνους. Αν κάποιοι σκανδαλίστηκαν, ίσως είναι γιατί δεν γνώριζαν.
Να μιλάμε. Καλό είναι. Όχι με ειρωνεία, ούτε με ενθουσιασμό. Με γνώση. Με τεκμηρίωση. Με την αλήθεια της Εκκλησίας.
Γιατί αν δεν υπερασπιστούμε την παράδοση μας με ευλάβεια και γνώση, θα χάσουμε και το βίωμα και τη χαρά. Και τότε, ο Ησαΐας δεν θα χορεύει πια..