Μπήκαμε, με τη χάρη του Θεού, σ’ αυτό τον ευλογημένο μήνα, ιδιαίτερα στον τόπο μας με την πληθώρα των φρούτων και των οπωροκηπευτικών. Στην ιδιαιτερότητά του συμβάλλουν και οι λεγόμενες «Δρίμες» και τα «μερομήνια», που επηρεάζουν τις γεωργικές εργασίες και βοηθούν, ακόμα και σήμερα, στις προβλέψεις του φθινοπωρινού και χειμερινού καιρού.
Η θέση του στη συνείδηση του λαού μας φαίνεται κι από τα διάφορα έθιμα που δημιούργησε για την υποδοχή του, όπως είναι ο αγιασμός που παλιότερα γινόταν την «Πρωταυγουστιά», όχι μόνο για τους ανθρώπους, αλλά και για τ’ αμπέλια, τα χωράφια, τα περιβόλια, τα νερά. Δινόταν έτσι η ευκαιρία στους ανθρώπους να πάρουν την ευλογία της Εκκλησίας σ’ όλες τις πτυχές της ζωής τους, ζώντας σε αρμονία με το Θεό και τον κόσμο.
Όμως, εκείνο που, πραγματικά και ουσιαστικά, διαφοροποιεί τούτο το μήνα από όλους τους άλλους, είναι η απόδοση ιδιαίτερης τιμής προς την Υπεραγία Θεοτόκο. Οι ιερές ακολουθίες αρχίζουν από την πρώτη μέρα, με τις Λειτουργίες, τις ιερές Παρακλήσεις και τα «Δεκαπενταρίσματα» και κορυφώνονται στις 15, με την Εορτή της Κοιμήσεως, για να συνεχιστούν μέχρι την απόδοσή της, τα γνωστά «Εννιάμερα», στις 23 του μήνα. Και φεύγει ο Αύγουστος, με τη γιορτή της Τιμίας Ζώνης. Δικαιολογημένα, λοιπόν χαρακτηρίζεται ως «ο Μήνας της Παναγιάς».
Με πολλούς τρόπους οι ορθόδοξοι χριστιανοί εκφράζουν τα συναισθήματα, την εκτίμηση, τις σχέσεις τους προς την Παναγία, που τη σέβονται, όχι μόνο ως Μητέρα του Χριστού, αλλά και δική τους, και συνεχώς την επικαλούνται. Εκτός από τις ιδιαίτερες Εορτές της, η Εκκλησία μας της έχει αφιερώσει την Ακολουθία των Χαιρετισμών, που τελείται στη Μεγάλη Σαρακοστή και διαβάζεται καθημερινά στα Μοναστήρια, καθώς και σε πολλά χριστιανικά σπίτια. Επίσης, η Θ΄ Ωδή της, ψάλλεται στην ακολουθία του Όρθρου.
Είναι αμέτρητοι οι ναοί, τα μοναστήρια, τα ξωκλήσια, σε κάμπους και βουνά, στη στεριά και στα νησιά μας, αφιερωμένα στη Θεοτόκο. Εκεί, βεβαίως, που εκπλήσσεται ο προσκυνητής, είναι το «Περιβόλι» της- το Άγιον Όρος. Σ’ όλες τις μονές, στις σκήτες, στα κελιά, στα σπίτια, στα ησυχαστήρια, «συνομιλούν» με τις εικόνες της. Την ανυμνούν καθημερινά. Διηγούνται θαύματα. Τη νιώθουν κοντά τους. Παντού μοσχοβολά το θυμίαμα της άσκησης, της νηστείας και της προσευχής των μοναχών, σμίγοντας με το υπερουράνιο άρωμά της.
Αν επιχειρούσαμε να αναφέρουμε τοπωνύμια, κοσμητικά επίθετα, δημώδη άσματα και τραγούδια, δηλωτικά των ιδιαίτερων γεγονότων, εκδηλώσεων και δεσμών του λαού μας με την πνευματική του Μάνα, θα γράφαμε ολόκληρα βιβλία!
Στις Παρακλήσεις
Μέσα στον ορυμαγδό της καθημερινότητας, θα ακούμε τα δειλινά τις καμπάνες να ηχούν γλυκόλαλα, σε πόλεις και χωριά, καλώντας μας να πάμε ν’ ανάψουμε κεράκι στην εικόνα της Παναγιάς και, όλοι μαζί, να σιγοψέλνουμε τις Παρακλήσεις της, που, μαζί με τους Χαιρετισμούς, είναι οι πιο λαοφιλείς εκκλησιαστικές Ακολουθίες. Θεωρούμε, λοιπόν, χρήσιμο να εντρυφήσομε σύντομα στο περιεχόμενό τους, ώστε να το προσεγγίζουμε περισσότερο και να συμμετέχουμε καλύτερα στα τελούμενα της εκκλησιαστικής Λατρείας.
Πριν προχωρήσουμε, να σημειώσουμε ότι οι Παρακλητικοί Κανόνες της Παναγίας, Μικρός και Μεγάλος, ψάλλονται εναλλάξ καθημερινά, ως εσπερινές ακολουθίες. Η δομή τους, καθώς και αρκετά τροπάρια, είναι κοινά. Διαφέρουν στις Ωδές, καθώς και στις ευαγγελικές περικοπές. Ας δούμε πρώτα τον Μεγάλο Κανόνα.
Στην πρώτη Ωδή, ο υμνογράφος, από την εικόνα της μωσαϊκής ράβδου, που, με το σχήμα του σταυρού έφερε τη νίκη στον Ισραηλιτικό λαό, έρχεται στις δικές του δύσκολες περιστάσεις, τις λύπες, τις θλίψεις και τις συμφορές του βίου και ζητάει τη βοήθεια της Παναγίας. Αλλά και την ανυμνεί67670 για τη λύτρωση, τη σκέπη, τις πρεσβείες της προς το Χριστό για τη σωτηρία του.
Στην τρίτη ικετεύει με πόνο τη θερμή προστασία , μέσα στην καταιγίδα των συμφορών του. Και πάλι, όμως, την εξυμνεί για τις ευεργεσίες της, καθώς τον γλίτωσε από τα δεσμά του Άδη. Στην τέταρτη και την πέμπτη, βλέπει την άσπιλο Παρθένο ως τη μόνη συμπαραστάτη, θερμή βοηθό, ελπίδα, τείχος, καταφύγιο, σκέπη, όπλο σωτηρίας, σύμμαχο, θλιβομένων χαρά και αντίληψη. Από τις φοβερές απειλές των εχθρών του, από κάθε ανάγκη, θλίψη και ασθένεια και από κάθε κίνδυνο ζητάει να τον προστατέψει. Για όλα τούτα, ως θεϊκή σκέπη, βοηθό και προστασία, της απευθύνει «χαιρετισμούς». Μη έχοντας αντάξιο δώρο να της προσφέρει, τη δοξάζει και την υμνολογεί για την απερίγραπτη συμπάθειά της.
Στην έκτη Ωδή παρακαλεί εκείνη που γέννησε το απρόσιτο Φως, να διώξει μακριά τα «νέφη των λυπηρών, που καλύπτουν την ψυχή του και του φέρνουν το σκοτάδι! Αυτή είναι η «παράκληση» στις θλίψεις του, γιατρός, καταστροφέας του θανάτου, «ποταμός της ζωής ανεξάντλητος», γι’ αυτό και διακηρύσσει σ’ όλους τα θαύματά της. Στις «ζάλες» που κυκλώνουν τη ζωή του, η Πανάχραντη είναι βοηθός του.
Στις Ωδές έβδομη και όγδοη, η Θεοτόκος, ως «δοχείον του φωτός», καλείται να φωτίσει το σκοτάδι της αμαρτίας. Στους αβοήθητους, να γίνει σκέπη και προστασία. Η ελπίδα των απελπισμένων. Να δώσει «χείρα βοηθείας», στην τρικυμία των «βιοτικών κυμάτων». Στις δύσκολες περιστάσεις, στις ανάγκες, στις θλίψεις και στους παντοίους πειρασμούς, να βοηθήσει. Αυτή είναι λιμάνι στις ζάλες της ζωής, στις λύπες η χαρά, στους κινδύνους σωτήρας και προστάτης. Τέλος, ο υμνογράφος τη χαιρετίζει ως θρόνο του Κυρίου, θεία στάμνα, χρυσή λυχνία, λαμπάδα άσβεστη, των παρθένων δόξα και ομορφιά των μητέρων!
Στα ίδια πλαίσια κινείται και η ενάτη Ωδή. Η Παναγία είναι το μόνο καταφύγιο, με τα αναρίθμητα θαύματά της. Ο υμνογράφος την ευχαριστεί, τη δοξολογεί, ομολογεί τη μεγάλη δύναμή της και διακηρύσσει τις αμέτρητες ευεργεσίες της, με όλες του τις δυνάμεις. Έχει την πεποίθηση πως θα εισακούσει την προσευχή του, αφού μπορεί τα πάντα, ως Μητέρα του παντοδύναμου Θεού!
Μένουν, ακόμα, τα Μεγαλυνάριά της, πασίγνωστα και πολύ αγαπημένα, ακόμα και σε πολλά παιδιά. Παρόμοια είναι τα αιτήματα και στις Ωδές του Μικρού Παρακλητικού Κανόνα: η βοήθεια στους πειρασμούς και στους κινδύνους της καθημερινής ζωής, η απελευθέρωση από τα πάθη, τις ασθένειες και τις θλίψεις και, τέλος, η μεσιτεία προς τον Κύριο, ώστε να εξαλείψει τις αμαρτίες μας. Η παραστατικότητα των εικόνων, η ζωντάνια των λογοτεχνικών σχημάτων, ο έντονος λυρισμός και ο ρεαλισμός των Παρακλήσεων, μάς κάνουν να ταυτιζόμαστε με τους δημιουργούς τους, αν και τις συνέθεσαν πολλούς αιώνες πριν και για διαφορετικούς λόγους.
Με τη Μητέρα της Ζωής
Χρειαζόμαστε και σήμερα την ενδυνάμωση από την «Πάντων Χαρά», τη Μητέρα της Ζωής, τη Θεογεννήτορα Μαρία. Ας προστρέξουμε, λοιπόν, κι εμείς, στην αγκαλιά της, αφού, στα προβλήματα και στις δυσκολίες της ζωής μας, αλλά, και στις βαθύτερες, υπαρξιακές ανάγκες και αναζητήσεις μας, μόνο με τη δική της προστασία και μεσιτεία μπορεί να προκύψει σωστή αντιμετώπιση και να βρεθούν λύσεις. Σε μια ώρα, που ο θάνατος παίρνει πρόωρα και άδικα τη ζωή και τη χαρά αθώων ανθρώπων, μεγάλων και μικρών, και το κλάμα αναρίθμητων δυστυχισμένων θυμάτων της θηριωδίας αδίστακτων φονιάδων πληθαίνει στις αιματοβαμμένες περιοχές, ας υψώσομε τα χέρια μας προς την Πλατυτέρα των ουρανών και να την παρακαλέσομε θερμά, να αγκαλιάσει τα ανυπεράσπιστα παιδιά της!
Νίκος Σιγανός evaggelistria.gr